علائم نگارشی یا اصطلاحا «سجاوندی» مثل نقطه، ویرگول، علامت تعجب و... هم در نگارش معیار و هم محاوره‌نویسی کاربرد فراوانی دارند و استفاده درست و به اندازه از آنها می‌تواند نوشته شما را خواناتر و حرفه‌ای‌تر کند. در مطلب پیش رو به تعدادی از مهم‌ترین علائم نگارشی و چالش‌های رایج درباره آنها اشاره می‌کنیم.
در این پست قصد داریم به «علائم نگارشی» که یکی از موضوعات مهم در درست‌نویسی است، بپردازیم. همچنین، از شما دعوت می‌کنیم پست‌های دیگر مجموعه درست‌نویسی مثل درست‌نویسی در شبکه‌های اجتماعی (2)-جدا بنویسیم یا پیوسته؟ را مطالعه کنید.
نقطه
نقطه احتمالا پرکاربردترین و آشناترین علامت نگارشی است. نقطه، نشانه تمام شدن جمله است. نقطه به کلمه قبل از خودش می‌چسبد اما، بعد از نقطه و قبل از شروع جمله جدید، نیاز است یک فاصله کامل بگذارید.
- سارا رفت مدرسه.
- ترانه کتابشو برداشت.
ویرگول
حتما مثال معروف «بخشش لازم نیست، اعدامش کنید!» را از کتاب‌های درسی به خاطر می‌آورید. همین مثال، نشان می‌دهد علامت ویرگول چقدر اهمیت دارد. ویرگول به معنای مکث و درنگ کوتاه در وسط جمله است. ویرگول در مواردی مثل ایجاد عطف یا ربط بین عبارات هم‌پایه، جلوگیری از کژتابی معنایی و ایجاد ابهام در جمله، آوردن عبارت یا جمله معترضه، جدا کردن دو جزء جملات شرطی یا مرکب و... به کار می‌رود. ویرگول هم مثل نقطه به کلمه پیش از خودش می‌چسبد و با یک فاصله از کلمه بعدی جدا می‌شود.
به مثال‌های زیر توجه کنید:
- دوچرخه‌سواری، سریع بافت چربی رو تحت تاثیر قرار می‌ده! (جلوگیری از کژتابی و ابهام)
- نیما یوشیج، سهراب سپهری و ه. ا. سایه از مهم‌ترین شاعران معاصر ایران هستند.
نقطه‌ویرگول
نقطه‌ویرگول هم مثل ویرگول نشانه مکث است اما، وقتی به کار می‌رود که جمله رسما تمام شده، اما موضوع مورد بحث ادامه دارد و جمله بعدی هم از نظر معنایی به آن مربوط می‌شود. در واقع، جمله اول به تنهایی کامل است اما، جمله دوم آن را کامل‌تر می‌کند. نقطه‌ویرگول در کیبوردهای فارسی با استفاده از Shift و «غ» تایپ می‌شود.
- باید این کتابو سرِ صبر بخونی؛ یعنی نباید برای تموم کردنش عجله کنی!
دونقطه یا علامت نقل قول
برای نقل قول مستقیم، برشمردن اجزاء یک چیز یا موضوع و معنی کردن کلمه استفاده می‌شود. به مثال‌های زیر توجه کنید:
- مهدی پرسید: «وقتی همین حالا شغل و درآمد دارم، چرا باید درس بخونم؟»
- مواد لازم برای پخت فلافل خونگی: نخود، پیاز، تخم گشنیز و ادویه به میزان لازم.
سه‌نقطه
علامت سه‌نقطه متشکل از سه نقطه به هم چسبیده است. سه‌نقطه به جاي يك يا چند کلمه حذف‌شده که به توالي آمده‌اند به کار می‌رود. به زبان ساده‌تر، جایی از نوشتار که می‌خواهیم به مخاطب این پیام را منتقل کنیم که فهرست کلمات یا مطلب ادامه دارد، اما ما از آوردن آنها بنا به دلایلی خودداری کرده‌ایم از سه‌نقطه استفاده می‌کنیم. سه‌نقطه به کلمه قبلی می‌چسبد اما، یک فاصله کامل از کلمه بعدی خودش دارد.
مثال:
عکاسی انواع مختلفی داره: خبری، مستند، پرتره، طبیعت، صنعتی، تبلیغاتی و...
پرانتز ()
برای آوردن توضیح یا مترادف به کار می‌رود. دو هلال پرانتز به محتویات داخل آن می‌چسبند و از بیرون با هر طرف یک فاصله کامل دارند.
- دوستم (همونکه پارسال باهاش سفر رفتیم) داره میاد خونه‌مون.
- در سریال جادوگر، قدرت (احمد مهرانفر) از تهران به قشم می‌رود.
گیومه «»
در مواردی مثل نقل قول مستقیم، تاکید یا برجسته کردن یک کلمه، اسامی خاص و واژه‌های ناآشنا به کار می‌رود. گیومه به کلمات داخلش می‌چسبد اما با کلمات قبل و بعد از خود فاصله دارد. علامت گیومه را با ترکیب Shift، «م» و «ن» در کیبوردهای فارسی می‌شود تایپ کرد.
نکته: گیومه در فارسی کاربردی دقیقا مشابه علامت " " در انگلیسی دارد. گاهی می‌بینیم در نوشته‌های فارسی به خصوص در شبکه‌های اجتماعی از " " به جای گیومه استفاده می‌شود که بهتر است این کار را انجام ندهیم.
نکته 2: برای اشاره به اسامی خاص فقط برای اولین بار در یک متن نیاز است از گیومه استفاده کنیم.
علامت تعجب (!)
از علامت تعجب، همانطور که از اسمش پیداست، برای بیان تعجب و حیرت و احساسات استفاده می‌شود. این علامت در پایان جملات امری به کار می‌رود.
مثال:
- چه عکس قشنگی!
- خیلی خوشمزه است!
- واقعا باورم نمی‌شه!
- لطفا با کفش وارد نشید!
